Narcyzm to pojęcie, które w ostatnich latach zrobiło zawrotną karierę. Niestety narosło też wokół niego wiele mitów, jak na przykład ten, że każdej osobie skupionej na sobie czy pewnej siebie przykleja się etykietkę narcyza.
Tymczasem narcyzm to bardziej złożone zjawisko. Może polegać na stylu funkcjonowania, może być zaburzeniem osobowości. Warto przyjrzeć się, jak wygląda w praktyce, żeby nie tylko lepiej rozumieć zachowania innych, ale też umieć zadbać o siebie w relacji.
Jak rozpoznać osobę o cechach narcystycznych?
Osoba z cechami narcystycznymi zwykle ma niestabilne poczucie własnej wartości. Łatwo przechodzi od poczucia wielkości do poczucia bycia bezwartościowym. W relacjach przejawia się to w specyficznych zachowaniach:
- silna potrzeba podziwu i uznania,
- nadwrażliwość na krytykę, nawet tę drobną czy konstruktywną,
- traktowanie innych bardziej jako narzędzi do potwierdzania własnej wartości niż jako równorzędnych partnerów,
- trudności w przeżywaniu i wyrażaniu emocji,
- powierzchowność kontaktu, stwarzanie pozorów bliskości zamiast prawdziwej otwartości.
Dla osoby o cechach narcystycznych bliskość jest jednocześnie upragniona i zagrażająca. Pragnie uznania, ale boi się zależności. Gdy czuje się zagrożona czy krytykowana, może reagować agresją lub wycofywać się.
Mniej oczywista twarz narcyzmu to narcyzm wrażliwy
Nie każdy narcyz to pewny siebie, dominujący ekstrawertyk. Psychologia wyróżnia także tzw. narcyzm wrażliwy (ukryty). To osoby, które na zewnątrz wydają się ciche, wycofane, a czasem nawet empatyczne. Jednak w środku przeżywają ogromną potrzebę bycia docenionymi i lęk przed odrzuceniem. Zamiast walczyć o uwagę, starają się dopasować do otoczenia często kosztem własnych potrzeb. W efekcie ich relacje również bywają napięte i niesatysfakcjonujące.
Skąd wiedzieć, że bliska osoba ma cechy narcystyczne?
Oto kilka sygnałów, na które warto zwrócić uwagę:
- każda, nawet najdrobniejsza, krytyczna uwaga wywołuje silną, obronną reakcję: wycofanie, złość, dewaluację drugiej osoby,
- rozmowy i relacja kręcą się głównie wokół potrzeb i wizerunku tej osoby,
- masz poczucie, że jesteś bardziej lustrem dla jej emocji i potrzeb niż równorzędnym partnerem,
- ona sama często przedstawia siebie jako ofiarę sytuacji, pomijając własny udział w problemach,
- relacja daje poczucie powierzchownej bliskości, ale brakuje w niej autentycznej wymiany.
Jak reagować, gdy podejrzewasz, że w bliskiej relacji masz do czynienia z narcyzmem?
Na zakończenie
Bycie w bliskiej relacji z osobą o cechach narcystycznych może być trudne i wyczerpujące. Warto pamiętać, że za fasadą wielkości czy nadwrażliwości kryje się często głęboki lęk przed odrzuceniem i wstyd. Ważne, że rozumienie tych mechanizmów nie jest jednoznaczne z ich akceptacją. Masz prawo chronić siebie, stawiać granice i budować relację, w których jesteś naprawdę widziany/a i akceptowany/a.
Artykuł powstał na bazie
Możesz sprawdzić także
